Het Nederlandse mestbeleid is gebaseerd op de Europese Nitraatrichtlijn. Hierin staat hoe hoog de concentratie nitraat in het grondwater mag zijn.
Nitraatrichtlijn en waterkwaliteit
Het gebruik van teveel mest is slecht voor de waterkwaliteit. De stikstof uit mest kan, gecombineerd met zuurstof in water, nitraat vormen. Nitraat kan schadelijk zijn voor de gezondheid. In sommige gebieden in Nederland, vooral op zand- en lössgronden in het oosten en zuiden, is het nitraatgehalte in grondwater te hoog.
Door de Europese Nitraatrichtlijn zijn de lidstaten verplicht ervoor te zorgen dat de waterkwaliteit het gewenste niveau krijgt en behoudt.
Actieprogramma Nitraatrichtlijn
Op basis van de Nitraatrichtlijn moet Nederland iedere 4 jaar een actieprogramma opstellen. Hierin staan de maatregelen om stikstof en fosfaat uit de landbouw in het grond- en oppervlaktewater te verminderen.
In Nederland is momenteel het 4e actieprogramma Nitraatrichtlijn van kracht. Hierin zijn maatregelen opgenomen voor de periode 2010-2013.
Uit het actieprogramma blijkt dat de grondwaterkwaliteit in het grootste deel van de klei- en veengebieden voldoet aan de eisen die Europa stelt. De kwaliteit van het oppervlaktewater is echter in grote delen nog niet op orde.
Vooral in de zand- en lössgebieden zijn maatregelen nodig. Daar mogen in de komende jaren minder meststoffen worden gebruikt.
In het actieprogramma staan extra maatregelen voor sectoren of regio’s waar de waterkwaliteit nog niet voldoet aan de normen. Voorbeelden zijn:
- boeren mogen minder meststoffen gebruiken (gebruiksnormen) voor bepaalde gewassen, zoals maïs en aardappelen;
- voor grasland en bouwland gelden kortere uitrijperioden van dierlijke mest.
Derogatie
De Europese Commissie kan lidstaten toestemming geven om af te wijken van de eisen van de Nitraatrichtlijn. Dit wordt derogatie genoemd. Voorwaarde voor derogatie is een door de Europese Commissie goedgekeurd actieprogramma met een wetenschappelijke onderbouwing.
Als een land derogatie krijgt, mag het tijdelijk meer dierlijke mest gebruiken. Dit mag bijvoorbeeld als de dierlijke mest wordt gebruikt om (overmatig) gebruik van kunstmest terug te dringen.
Nederland heeft voor de periode 2010-2013 een derogatie verkregen. Nederland mag daardoor in plaats van 170 kilogram (de Europese norm) 250 kilogram stikstof per hectare gebruiken. Dit geldt alleen voor dierlijke mest van graasdieren (koeien, schapen) en alleen voor bedrijven met minimaal 70% grasland.
Het effect van de derogatie moet van de Europese Commissie intensief gemeten worden. Dit gebeurt op 300 bedrijven, met het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid. Over de resultaten gaat jaarlijks een rapport naar de Europese Commissie en de Tweede Kamer.
Fosfaat
Teveel fosfaat in het oppervlaktewater zorgt voor overmatige algengroei. Voor fosfaat zijn in het nieuwe actieprogramma gebruiksnormen opgenomen. Deze strengere normen worden gefaseerd ingevoerd.
